არის ერთი რაიან ბინგემი. თანამედროვეობის ჯალათი, ფილმ „ზეცაში გამოკიდებული“ -ის პერსონაჟი. ეს ტიპი, გარდა იმისა, რომ აშშ-ს სხვადასხვა ქალაქებში ჩადის და ხალხს სამსახურიდან გათავისუფლების ამბავს „ახარებს“ – სემინარებსაც კითხულობს. სემინარს ასე ჰქვია – „რა გაქვთ ჩანთაში?“ რაიან ბინგემი ამ ჩანთაში, ნივთიერის გარდა, აბსტრაქტული საგნების ჩალაგებასაც გვთავაზობს. ყველაფერის, რისი წაღებაც მოგვინდება, შორეულ მოგზაურობაში რომ მივდიოდეთ.
ყოველ 12 ნოემბერს, წლებზე მეტად მოგონებების მომატებას ვგრძნობ. თუმცა, ერთი შეხედვით, შეიძლება ეს ერთი და იგივეც იყოს (თუკი რევმატიულ გართულებებს, კლიმაქსურ აალებებს, გულის ფრიალს, პროსტატის ჯირკვლის ადენომასა და სხვა ათას წვრილმანს არ ჩავთვლით). ჯეისონ რაიტმანის ფილმით შთაგონებულმა, წლევანდელ 12 ნოემბერს გონება დავძაბე და შევეცადე დამენახა „რა მაქვს ჩანთაში“. როცა რაღაც-რაღაცები ბუნდოვან კადრებად გადმომილაგდა, ყველაზე ნათლად ადამიანები, ბავშვობის ნივთები, საკუთარი მოთხრობები და უნივერსიტეტის წლები გამოვარჩიე. „საგნები“, რომლებიც 21 წლის მანძილზე ჩემი ცხოვრების განუყოფელ ნაწილად იქცა.
ტანია და მარია
ჩემს უბანში, მეზობლად, დედა-შვილი ცხოვრობდა – ტანია და მარია. საბჭოთაკავშირგამოვლილი მამაკაცებისთვის (განსაკუთრებით ზურაბ დოიჯაშვილისთვის) ეს მომხიბვლავი სახელები გრძელფეხება, დიდმკერდიან, ქერა რუსის ქალებთან ასოცირდება, მაგრამ ამ შემთხვევაში იმედი უნდა გაგიცრუოთ, სხვას არავის ვგულისხმობ ერთი ძალიან უშნო ქალის – ტანიას, და მისი 3-4 წლის გოგონას – მარიას გარდა.
ტანია-მარია (ვაზისუბანში მათ მოფერებით (ან იქნებ დაცინვითაც) ცნობილი ბრაზილიელი მომღერლის სახელით მოიხსენიებდნენ) უმწეოები იყვნენ. სახლი კი ჰქონდათ, მაგრამ იქ რა ეკეთებინათ? – დილის შვიდიდან, გვიან ღამემდე ერთად დასეირნობდნენ ხელჩაკიდებულები.
უფროსი ასაკის ხალხი ტანიას სალაპარაკოდ არ უჩერდებოდა. ჩემი თაობის ხალხში კი რუსულის მცოდნე იშვიათობა იყო. ჰოდა, ტანიას ჩემ დანახვაზე სახე გაუნათდებოდა ხოლმე. ტანიას სალაპარაკოდ ორად-ორი თემა ჰქონდა: კომუნალური გადასახადები და პროდუქტის ღირებულება. მისასალმებელი სიტყვებიც სტანდარტული იყო: „Как дела Дато? Все подорожало да? – ამით ვიწყებდით და ჩინურ ბაზარზე ბრინჯის ფასის მცოცავი ზრდის ტენდენციებით ვამთავრებდით. ეკონომიკაში ერკვეოდა. ისე, გლეხურად.
მაშინ, როცა ტანია-მარიას (მარიას არათუ სიტყვა, ტირილის ხმაც კი არასოდეს გამიგია) ყველა გაურბოდა, მე არასოდეს დამზარებია მასთან „ეკონომიკაზე“ სჯა-ბაასი. თან დამტვრეული, აქცენტიანი რუსულით.
მხოლოდ ერთი შემთხვევა იყო: უთენია დილაა. მეჩქარება. სადარბაზოდან ნახევრად შიშველი გამოვრბივარ. გზადაგზა ვიცვამ. ტანია-მარია მეცხრე კორპუსის წინ დავლანდე და გზა გავაგრძელე. თურმე, ამ დალოცვილს გზა მოუჭრია, მეთერთმეტესა და მერვე კორპუსებს შორის გამოსულა და დაღმართზე გამომეცხადა უძინარის ღიმილით და ტრადიციული მისალმებით: „Как дела Дато? Все подорожало да? მე გზადაგზა ვპასუხობ: „სპიშუ, სპიშუ, აპაზდავაიუ“. ტანია თავისას არ იშლის, მარია გაყურსულია. მე გავრბივარ, ტანია მომსდევს. ავტომატურად – მარიაც. ბოლოს გავბრაზდი და გურჯულად ავუქნიე ხელი. შემეშვი – მეთქი მივაძახე და დედა-შვილიც შემეშვა.
ერთი თვე ისე გავიდა, ტანია-მარია არ მინახავს. თითქოს მომენატრა კიდეც შუქის გადასახადზე საუბარი. მერე მეორე თვეც გავიდა. იქნებ მესამეც. ერთ დღესაც, როცა ისევ ძალიან მეჩქარებოდა, კორპუსიდან გამოვვარდი და გაჩერებისკენ გავიქეცი. გზაში ორი მეზობლის სიტყვებს მოვკარი ყური იმის შესახებ, რომ ტანია გარდაიცვალა. მაშინ გავჩერდი და დიდხანს ვიდექი გაქვავებული ერთ ადგილას. მაშინ საერთოდაც აღარ გამიგრძელებია გზა.
მოგვიანებით გაირკვა, რომ ტანია ქუჩაში მოკვდა. როცა მარიას ხელი ხელში ეჭირა – თრომბი დაეცა გულზე. ვიღაცამ თქვა გვამი პროზექტურაში ერთ თვეს ყოფილა უპატრონოდ. მარია საკუთარ მამიდას ბავშვთა სახლში გაუმწესებია. იმასაც ამბობდნენ მარია შიშისგან ყვიროდაო.
თუკი ცხოვრების 21 წლის მანძილზე რაიმე კარგად გამიაზრებია, ალბათ ერთერთი მთავარი ისაა, რომ უკიდურესად ეგოისტი ვარ. ოღონდ კეთილთვისებიანი ეგოისტი. ყოველთვის მტანჯავდა ფიქრი იმაზე, რომ დედამიწის ზურგზე დადის ისეთი ვინმე, ვისაც არ ვუყვარვარ. იმ დღეს, როცა ტანიას სიკვდილის ამბავი გავიგე და შუა ქუჩაში თვალებგაშტერებული ვიდექი, ორმაგად გაბრაზებული ვიყავი, რადგანაც ტანია მოკვდა და მას აღარასდროს შევუყვარდებოდი. ხანდახან, როცა დილაობით გაჩერებისკენ მივდივარ და ტანია-მარია მახსენდება, მიჩნდება სურვილი, რომ ერთადერთხელ გამოიარონ (აუცილებლად ერთად და აუცილებლად ხელიხელჩაკიდებულებმა), ტანიამ დამიძახოს „Как дела Дато? Все подорожало да?” – მე კი გავჩერდე და აუჩქარებლად ვუპასუხო, რომ პური გაძვირდა, მაგრამ ფასების ზრდა რუსულ ბაზარზე ხორბლის დეფიციტითაა გამოწვეული და მომავალ წელს ყველაფერი დალაგდება.
ვერცხლისფერი მიკროფონი
ბებიაჩემი ფილარმონიაში მუშაობდა, ახლა პენსიაზეა. სანახევროდ, მეც ფილარმონიაში გავიზარდე. ბევრ იმდროინდელ ვარსკვლავზე გაცილებით მეტი დრო მაქვს იქ გატარებული. ყველა გასაძვრომ-გამოსაძვრომი ვიცი. დიდი ფარდაც რამდენჯერ ამიწევია და დამიშვია ”პულტიდან”. როცა სცნაზე გავდიოდი და ჩაბნელებული დარბაზიდან მხოლოდ ცარიელი სავარძლები მიყურებდნენ, მაშინაც კი ძალიან მიჩქარდებოდა გული. მგონი სულაც მაშინ გადავწყვიტე, რომ სახალხოდ არასოდეს ვიმღერებდი და ვიცეკვებდი. ბიძაჩემიც ფილარმონიაში მუშაობდა. მახსოვს, ერთხელ ძალიან პატარა ვიყავი, რაღაც ”თანამედროვე ცეკვის” კონცერტი იყო. დათომ ერთერთ მკედრათქვირებულ მოცეკვავესთან მიმიყვანა და უთხრა: ”კატიუშა, ეს ჩემი სეხნიაა, დათო. კაცური კაცია და დიდ ძუძუებზე გიჟდება. მოდი ერთი, ხელი მოაკიდინე”- კატიუშამ გულიანად გაიცინა და ლოყაზე ხელი მომითათუნა. მე გავწითლდი და იქაურობას გავეცალე.
სცენაზე გამომსვლელების შემხედვარეს ოცნებად მქონდა მიკროფონი მქონოდა. ვერ ვიყიდდი – ძვირი სიამოვნება იყო. ან სახლში არ მკითხავდნენ რა ოხრობად გინდაო?! – მკითხავდნენ, აბა რა!
შეამჩნევდით ალბათ, სიურპრიზებს ყავლი გასდით ხოლმე, ეფექტს კარგავენ დროთა განმავლობაში, მაგრამ ბებიაჩემის სიურპრიზი ეფექტს არასოდეს დაკარგავს – მან ვერცხლისფერი მიკროფონი ”დამითრია” ფილარმონიიდან. რა თქმა უნდა მიკროფონი ბუტაფორია იყო, ცარიელი რკინა, რომელსაც ისეთი ”მომღერლებისთვის” იყენებდნენ, ვინც მხოლოდ პირს აღებს – დანარჩენს დინამიკი აკეთებს. ასეთები არასოდეს გვაკლდა.
ამ მიკროფონთან ერთად დიდი ამბები გადავიტანე. საღამოობით, თუკი სახლში მარტო დარჩენა მომიწევდა, სარეცხის გასაწევ ჯოხს მოვიმარჯვებდი, სკოჩით მიკროფონს მივამაგრებდი და დიდი პუბლიკის წინაშე გამოვდიოდი. დიდი პუბლიკა კი სერვანდში შელაგებული ჭურჭლის სერვიზი იყო. სკორპიონსის ”You and I”-ს ვრთავდი და სერვანდის წინ ვდგებოდი. სიმღერისას კი ერთი გოგონას სახე მედგა თვალწინ, რომელიც ერთხელ ქაჩუაში დავინახე, შავებში ჩაცმული დაკრძალვის პროცედურას მიყვებოდა და ტიროდა. მას მერე ხშირად მიფიქრია იმაზე, რომ ყველაზე ლამაზი მგლოვიარე ქალია. ერთი სიმღერის კონცერტი დიდხანს არ გრძელდებოდა. უცებ, კარზე კაკუნი ისმოდა. ესეიგი მოვიდნენ. ჯოხი – აივანზე, მიკროფონი – ტანსაცმლის განჯინაში, მე – კართან.
ახლა ეს მიკროფონი ისევ ”შკაფში” დევს, ლეიბების ქვეშ და ნაფტალინის სუნით გაჟღენთილ ტანსაცმელს შორის. ყოველთვის, როცა იქით გავიხედავ, ”სკორპიონსი”, ფილარმონია და შავებში ჩაცმული გოგო მახსენდება, რომლის სახელიც დღემდე არ ვიცი.
ხოსე
ძველი ამბავია: შაბათი დილაა. ჯოჯოხეთურად დეპრესიულ ხასიათზე ვარ. წინა დღეს თსუ-ს მეექვსე კორპუსის წინ გიორგი ჭეიშვილი შავ ანეკდოტს მომიყვა ერთ მეჭეჭიან ბიჭზე, რომელსაც ყველა აფურთხებდა. ეს ანეკდოტი თავში ჩამრჩა და როგორც მერე აღმოჩნდა, ჩემი გამწერლების მიზეზი აღმოჩნდა. უცებ მომიფრიკინდა მოთხრობა დამეწერა უშნო ტიპზე, რომელსაც ცხოვრებაში არ უმართლებდა. ამ ტიპს ჩემი უახლოესი მეგობრის კატის სახელი დავარქვი – ხოსე (ერთხელ ხოსე მეზობლის პიტბულმა დაგლიჯა და მას მერე ინვალიდად დარჩა. მასაც საცოდავი ცხოვრება ჰქონდა). ისე მოხდა, რომ ჩემი გარემოცვის უმრავლესობამ, იმის მაგივრად რომ კომპლიმენტები ეთქვათ, შეკითხვა დამისვეს – შენზე დაწერეო? – მიუხედავად იმისა, რომ ხოსეში ჩემი თავის მხოლოდ პატარა ნაწილი ჩავდე, არასოდეს უარმიყვია მათი შეხედულება. პირიქით, განვაგრძე ისეთი მოთხრობების წერა, რომლებშიც დაჩაგრულებისა და „ლუზერების“ შესახებ ვყვებოდი ამბებს. მათ კი განაგრძეს ფიქრი – „გორგილაძე საკუთარ თავზე წერს“.
მართალი გითხრათ, ”ლუზერები”, დაჩაგრულები და გარიყულები ყველაზე საინტერესო ადამიანები მგონია – ცხოვრებაშიც და წიგნის ფურცლებზეც. პირველი მოთხრობიდან მოყოლებული სწორედ ასეთ ადამიანებზე ვწერ. მეტიც, ყველა „წარმატებულ“ ადამიანშიც კი ვცდილობ ცოტაოდენი „ლუზერი“ დავინახო, რადგანაც მიმაჩნია, რომ სრულყოფილთა ადგილი ან ჯვარზეა, ან მუზეუმში. მე კი, ორივე ადგილი მოსაწყენად მეჩვენება.
კეკელიძის ლობიანი
დედაჩემს, რომელსაც ოცნებად ჰქონდა მე და ჩემს ძმას თსუ-ში გვესწავლა (საბოლოოდ ეს ოცნება ორივემ ავუსრულეთ) ოთხი წლის წინათ სასტიკი სიმკაცრით განვუცხადე ”საპირველსექტემბროდ” ახალ ტანსაცმელს არ ჩავიცვამ-მეთქი. იმ დროისთვის უკვე გაცვეთილი ”ადიდასის” ბოტასები, ლურჯი ჯინსი და ”ლაკოსტას” მაისური მოვირგე (ბრენდების დასახელებები ბრჭყალებში მართლწერის წესების დაცვის გამო არ ჩამისვამს. უბრალოდ მათი ორიგინალობა დავაყენე ეჭვქვეშ). თითქოს ამით გამოვხატე ახალგაზრდული პროტესტი. პროტესტი, რომელიც ჩემი აზრით პირველკურსელი სტუდენტისთვის ისეთივე აუცილებელი რამაა, როგორც აბელა ანდერსონთან სექსის დროს – პრეზერვატივი. სხვა შემთხვევაში ცუდადაა კაცის საქმე.
პირველი კორპუსის ეზო სგადავსებული იყო სტუდენტებით და რა თქმა უნდა მშობლებით, რომლებიც ამაყი სახეებით უმაგრებდნენ მხრებს ”სალომეებს, ივანეებს, თამარებს, ნიკოლოზებს, ეკატერინეებს”, (ადვილი წარმოსადგენია, როგორი სახეები ჰქონდათ მათ, რომ თავიანთი ნაშიერი უნივერსიტეტში ”მოეწყო”. ან რა ხდებოდა ამ დროს სამეზობლოში – ”ნანა, გაიგე? გულიკოს გიგა უმაღლესში მოწყობილა, დასწრებულზე, თან უფასოზე”, ”არ გადამრიო ქალო! რა შვილია, მაგისნაირი ბიჭი ”ხლებნიცაზე” არ დადის” და მერე ჩურჩულით მიაყოლებდა: ”ვითომ ემზარმა ჩააწყო?”) პირველი ნაცნობი, ვინც მაშინ შემხვდა, ირაკლი გუნია იყო, რომელიც მართალია მშობელთან ერთად არ გამოცხადდა, მაგრამ რბილად რომ ვთქვათ ზედმეტად აკადემიურად იყო გამოწყობილი (რასაც თავადვე მალევე მიხვდა და ფაკულტეტის ხელმძღვანელობასთან შეხვედრის დაწყებდე სახლში წავიდა და გამოიცვალა).
მაღალი (კიბის რამდენიმე საფეხურის სიმაღლის) ტრიბუნიდან ”ძილერთა ამა უნივერსიტეტისათა” მოგვმართეს, რომლებსაც მე და ირაკლიმ მაინცდამაინც გულდასმით არ მოვუსმინეთ. მერე პირველ კორპუსში ხალხის შედინებაც დაიწყო. ჭიანჭველის ნაბიჯებით ადიოდნენ კიბეებზე და ესკალატორის წინ მდგომ რიგს მოგაგონებდნენ. ჩვენ უკან ვიცდიდით და ერთი საინტერესო ცრურწმენის გამოვლინება შევნიშნეთ. გეხსომებათ, პირველ კორპუსს სამი ალაყაფის კარი აქვს. იმ დროს სამივე ღია იყო, მაგრამ ”რატომღაც” ახლადგამოჩეკილი სტუდენტები მაინცდამაინც შუა კარიდან ცდილობდნენ შეღწევას (ალბათ მარჯვენა ფეხით).
– ხედავ ? არავის უნდა გვერდიდან შესვლა – მითხრა ირაკლიმ
– მერე? არ გინდა ტრადიცია დავარღვიოთ – მეთქი? – ვკითხე
ამ ამბავს იქვე ორივემ დავცინეთ და დემონსტრაციულად მარცხენა კარიდან შევედით.
მას შემდეგ ოთხი წელი გავიდა და ცრურწმენა დამარცხდა: ჩვენ, ”მარცხენაკართშემღებლებმა” უნივერსიტეტი დავამთავრეთ. შეიძლება ითქვას წარმატებითაც კი. ამ ოთხი წლის მანძილზე თვალნათლივ დავინახე თუ როგორ შევიცვალეთ ჩვენ გარემოსთან და ხალხთან მიმართებაში და როგორ შეიცვალა გარემო და ხალხი ჩვენი თვალთახედვით.
ხშირად მიფიქრია, რასთან ასოცირდება ჩემთვის უნივერსიტეტი. ხანდახან სხვადასხვა დასკვნამდე მივდიოდი: რომელიმე ამოჩემებულ აუდიტორიასთან, უნივერსიტეტელ მეგობრებთან, მაღლივის გამოცდებთან და ა.შ. თუმცა ყველაზე ჭეშმარიტ დასკვნამდე ცოტა ხნის წინ მივედი:
მეექვსე კორპუსის გვერდით, კეკელიძის ქუჩაზე ერთი საცხობი იყო (ახლა იქ „ნამუ-ნამუა“ გახსნილი), რომელსაც ძალიან სახასიათო მფლობელი ჰყავდა. სახის ფერის გამო მე და ნიკა ესებუამ მას მეტსახელი შევურჩიეთ – „წითელი“. ჩვენ ყოველდღე ვსტუმრობდით წითელს და ვჭამდით ფენოვან ლობიანს. ეს ჩვენი სტუდენტობის განუყოფელი ნაწილი გახდა. მოგვიანებით, როცა ბაკალავრიატი უკვე დამთავრებული მქონდა, მე შევესწარი იმ ფაქტს, როცა წითელი საცხობს ხურავდა და ღუმელები გაჰქონდა.
სანტიაგო რამონიკახალი წერს, რომ ყველაზე მეტად ესპანელად თავს მაშინ გრძნობს, როცა კაფეში იმყოფება. მე კი – თავს უნივერსიტეტელად მაშინ ვგრძნობ, როცა კეკელიძის ქუჩაზე ვდგავარ.
გორგილაძის ბლოგი 